BIG BROTHER

Waar denken jullie aan bij de term "Big Brother"? Erudiet als jullie zijn natuurlijk niet aan het John de Mol-programma, maar aan de roman 1984 van George Orwell, toch? Verplichte literatuur op alle middelbare scholen, althans, toen ik daarop zat. Als er één roman "dystopisch" genoemd kan worden (een woord dat het goed doet op borrels en verjaardagen), dan is het wel dit in 1949 geschreven boek. Ik heb nog niet de moed gehad het te herlezen want dat is altijd een riskante bezigheid. (Alleen de echte Grote Klassiekers blijven, net als alle nummers van de Beatles, eeuwig tijdloos.) Maar de onheilspellende sfeer en het happy/unhappy end weet ik nog heel goed. De term Big Brother is watching you is zodanig ingeburgerd dat zelfs degene die nog nooit van Orwell heeft gehoord, bekend zal zijn met deze slogan. De open deur die ik nu ga intrappen is er een van de buitencategorie: voor Big Brother kunnen we Google invullen. Of Facebook of ieder ander groot bigtech-bedrijf. Toen tien jaar na het jaar 1984 het internet goed op gang kwam, begonnen de eerste voorzichtige discussies over privacyschending en doken referenties aan het boek van Orwell op. Maar inmiddels, in het tweede decennium van de 21e eeuw, is de Big Brother van Orwell gedegradeerd tot een Little Nephew. Die een onsympathiek maar relatief onschuldig ventje is vergeleken met de op hol geslagen creatie die we met veel geknetter tot leven hebben gewekt in ons digitale laboratorium. De steeds luidere roep om privacybescherming heeft inmiddels geresulteerd in pop-ups die nu bij elke site opduiken en die wij routinematig wegklikken. Via deze hinderlijke mededelingen manifesteert zich telkens dat duivelse dilemma: "Zijn de dingen die ik zoek op internet mijn privacy waard?" Oftewel: "Heb ik iets te verbergen?" Recentelijk werd ik geconfronteerd met een opvallende consequentie van mijn digitaal gedrag. Ik ben een fervent gebruiker van Google Maps. Gebruik van deze applicatie is zo vanzelfsprekend dat we ons nauwelijks meer realiseren wat een technologisch wonder dit eigenlijk is. Praktisch de gehele bewoonde wereld is in kaart gebracht, zodat we (ik noem maar iets) een willekeurige dwarsstraat in het gehucht Horqueta, Paraquay kunnen vinden. En bekijken. Het eettentje El Rey in de Avenida Hermano Castillo ziet er gezellig uit, de menukaart veelbelovend, de locals ogen vriendelijk en zo te zien heeft Ricardo een nieuwe brommer.

Dat we dit bovendien kunnen bekijken op een apparaatje dat in onze broekzak past had ik in de jaren zestig als fan van de tv-serie Star Trek niet durven voorspellen.

Captain Kirk van Starship Enterprise met in zijn hand de "Communicator", een gadget dat geïntroduceerd werd in 1967 in de aflevering "Tomorrow is Yesterday". Een visionaire titel met een minstens zo visionair apparaatje. Motorola bracht 22 jaar later de eerste flip phone op de markt. 

Er is een feature op Google Maps genaamd "je tijdlijn". Als je "locatie" aan hebt staan (en dat is vaak de standaardinstelling op je smartphone) wordt elke positie en beweging opgeslagen. Of je nou een rondje om het huis loopt om de hond uit te laten of honderden kilometers over de snelwegen scheurt, Google registreert het allemaal voor je. De vraag is alleen: voor wie nog meer? Voor complotdenkers en overige mensen met een paranoïde instelling  (zeg maar de George van Houtsen onder ons) geeft dit aanleiding tot een hoop onrust en stampij . Hen die zalig argeloos door het leven gaan zal het worst wezen en ikzelf ben er nog niet helemaal uit. In ieder geval vind ik mijn "tijdlijn" een zegen. Sinds we in heel Europa geen roaming-kosten meer hebben kunnen we dingen als "mobiele data" en "locatie" gewoon laten doorreutelen op onze telefoons, kost niks extra. Mijn "tijdlijn" noteert onderweg vrolijk al mijn verplaatsingen. Dat kwam onlangs goed van pas. Mijn geliefde en ik maken van onze vakanties nog ouderwetse fotoboeken. (Oké boomer!) Ja, foto's op je telefoon zijn reuze praktisch maar het zijn er voornamelijk heel veel. Een gezellig fysiek plaatjesboek met als titel "Abruzzo & Tivoli 2019" toont een selectie van de beste kiekjes, kijkt beter dan op zo'n klein *!#schermpje en geeft veel napret.

Mijn geliefde wil daar graag ook data en namen bij. Maar bij de samenstelling van het boek, vele maanden later, laat het geheugen ons behoorlijk in de steek. "Heette dat dorpje nou Pacentro of Pineto?" Google biedt uitkomst. Ik klik op "mijn tijdlijn", vul de datum in en voilà, daar is een gedetailleerde kaart van ons toertje op die bewuste dag.

Met daarbij de volgende gegevens: om 12:29 een bezoek aan de Conad (de Albert Heijn van Italië), een lunch om 13:25 in Bar 5 Sensi, om 16:16 een aperitivo in Ristorante Fortezza en om 17:37 inchecken in Hotel Residenza 100 Torri in het stadje Ascoli Piceno. (Een best kept secret, zowel het hotel als het plaatsje. Ga vooral op Piazza del Popolo, een van de mooiste pleinen van Italië, een cocktail doen bij Caffè Meletti.)

Google weet via mijn smartphone in welke supermarkt, tankstation, restaurant of hotel ik mij bevind, registreert dit non-stop en slaat het op in de Klaut, die mythische Star Trek-planeet waar alle nullen en enen zich bevinden. Google is watching me. Toch voel ik mij licht ongemakkelijk als ik mijn activiteiten van bijvoorbeeld 10 februari jl. bezie. Een rustig dag, zo te zien, een filmpje in de Hallen, een uitstapje naar Hart's Wijnhandel.

Met de auto, want met twee dozen op de fiets was op deze stormachtige dag lastig geweest. Goed te zien is dat ik noodgedwongen een omweg moest maken vanwege werkzaamheden aan de Hobbemakade. Maar nog opvallender is de mededeling van Google: "Hart's Wijnhandel, ben je hier geweest?"

Ja, daar ben ik geweest, en dat weet Google wel degelijk. Maar waarom dan toch die tutoyerende impertinente vraag? Mijn bezoek van zes minuten aan bakkerij Out op 10 oktober 2019 in Ouderkerk a/d Amstel: het is niet onopgemerkt gebleven.

Tijdens een "Rondje Hoep", de bekende fietstocht voor Mamils (Middle Aged Men in Lycra) ben ik daar inderdaad even geweest voor een gevulde koek. Betrapt! Moet ik hier nu, net als dat sneue clubje doemdenkers, wakker van liggen? Nee, integendeel. Ik denk aan de laatste zinnen uit Orwell's 1984: "But it was all right, everything was all right, the struggle was finished. He had won the victory over himself. He loved Big Brother."

­--------------------------------------------------------------------------------------------

© 2020 Martin Mulder

Eindredactie Emilia van Heuven