Camp, cult of retro?

Afgelopen week had uw columnist het behoorlijk zwaar. Eerst ruim drie dagen opwinding in alle media over het diepte-interview van onderzoeksjournalist M. van Nieuwkerk met micro-econoom M. van Oranje. Toen ik daar, als contributeur van het Republikeins Genootschap, net tandenknarsend van was bijgekomen gingen de media naadloos over op een andere uiterst belangrijke zaak, het Eurovisie Songfestival. Mijn geliefde zag mijn gezicht regelmatig verstarren tot een grimas elke keer als het S-woord viel. En onvermijdelijk volgden er dan opmerkingen als: "Maar Mulder, het is toch gewoon onschuldig amusement?" of:  "Je moet het niet zo serieus nemen!" En de ultieme dooddoener: "Je hóéft toch niet te kijken?" Klopt, maar zelfs zogenaamde kwaliteitskranten als NRC en de Volkskrant berichtten dagenlang over dit culturele hoogtepunt. Met enig gevoel voor drama kondigde ik dus aan dat ik mij met voldoende proviand en drank voor een paar dagen ging terugtrekken in mijn mancave en zou wachten tot de kust weer veilig was. Amper was ik geïnstalleerd of, piep, ik kreeg al een appje van mijn geliefde. 
"Maar dat Songfestival is toch juist camp, daar ben jij toch een liefhebber van?"
Ik mixte een stevige gin-tonic en begon terug te tikken:
"Darling, het geheimzinnige begrip camp hoort in hetzelfde rijtje thuis als cult en retro. Ik ga een poging doen die begrippen te ontrafelen. Camp wordt vaak verward met cult, dat op zijn beurt weer ten onrechte ingezet wordt als excuuswoord om slechte smaak te verheffen tot vermaak-met-een-knipoog. Of om, met terugwerkende kracht, iemand die voorheen met veel dédain werd bekeken ineens salonfähig te verklaren. Klassiek voorbeeld hiervan is André van Duin. Jarenlang haalde de Grachtengordel de neus op voor deze Rotterdamse volkskomiek. 

Door zijn alliantie met Joop van den Ende was hij uiteraard extra verdacht. Maar opeens, out of the blue, werd de voormalig verguisde grappenmaker omarmd en op het schild gehesen. Met als ultiem Certificaat van Goedkeuring het regelmatig aanschuiven bij eerder genoemde M. van Nieuwkerk, de Ivo Niehe van de Grachtengordel, plus de eer op 4 mei op de Dam te mogen speechen. Stiekem vonden de hoeders van de goede smaak Van Duin namelijk altijd al erg leuk, maar door hem eerst een tijdje cult te verklaren kon men vervolgens zonder blikken of blozen beweren: 'Ik heb hem altijd al geweldig gevonden!' En nu het Songfestival. Deze orgie van muzikale wansmaak is cult noch camp. Daarvoor is het vreemd genoeg toch te serieus geworden, met te veel commerciële en politieke belangen en demonstraties van technische tv-hoogstandjes. Het is allang het stadium ontstegen van een gezellige greep in de verkleedkist. Want dat is volgens mij een typisch kenmerk van camp: felgekleurde boa's, foute glitterjurken, rookmachines en discoballen. Maar ook daar schiet men vaak te gemakzuchtig uit de bocht en in de vangrail. Zie het recente misverstand dat alfamannetjes zoals Peter R. de Vries het hele gender-alfabet een dienst denken te bewijzen door zich kwetsbaar en gay friendly in een te strakke jurk met neptieten te laten hijsen en hoge hakken aan te doen."

Ik druk op de verzendtoets. Een paar seconden later:
Piep! "Maar jij kijkt toch altijd naar Sterren NL Top 25, is dat nu een voorbeeld van cult of camp?"

Goeie vraag, eerst even nadenken, nog een beetje ijs in mijn glas en een minuscuul scheutje gin voor ik terug ga texten. Sterren NL Top 25 is, zoals de naam al doet vermoeden, een soort Toppop maar dan Nederlandstalig. Het AVROTROS-programma wordt op zaterdagochtend op NPO 1 uitgezonden, en moet bij de publieke omroep als tegengeluid dienen van ingewikkelde programma's als Podium Witteman. Ik viel er een keer toevallig in en was meteen verkocht. Je ziet artiesten als Frans Duijts, Jaap Reesema (wie kent hem niet?), Gino Graus, Tino Martin en Django Wagner (geen familie) muzikale pareltjes uitvoeren. 

Django unchained

Maar de grootste attractie van het programma zijn de aangenaam lullige videoclips. Die zijn dermate van-dik-hout-zaagt-men-planken en tussen de schuifdeuren gefilmd en gemonteerd dat ik er heel blij van word. Ik begin weer te tikken:
"Liefste, Sterren NL is wat je noemt een typische guilty pleasure. Schurkt tegen cult aan. Het roept herinneringen op aan Van Oekel's Discohoek dat destijds op meesterlijke wijze de draak stak met dit genre. 

Maar nu Sterren NL, ruim 45 jaar later, zonder enige dubbele bodem wordt gepresenteerd is de cirkel weer rond, begrijp je darling?"
Piep! "Nee, leg uit..."
Ik besef dat ik mij een beetje begin vast te draaien in mijn eigen analyse. Weer even de boel op een rijtje zetten bij een verse G&T. Ik pak mijn telefoon en tik op de veel te kleine toetsen, met de nodige typo's:
"Honey, jaren geleden werden er in Paradiso regelmatig speciale avonden georganiseerd door uitgever Vic van de Reijt. Hij noemt zichzelf terecht 'hoeder van bedreigde muzieksoorten' en heeft een unieke collectie verzamel-cd's uitgebracht met essentiële Franse, Italiaanse en Duitse popklassiekers. 

Deze nummers werden vervolgens gedurende een aantal avonden live in Paradiso vertolkt door klinkende namen als Huub van der Lubbe, Raymond van het Groenewoud, Bob Fosko, Wende Snijders, Henk Hofstede, Daniël Lohues en Anneke Grönloh. Op de avond van het Duitstalige lied was er een tv-ploeg van de WDR aanwezig in een volledig uitverkocht Paradiso. Ik stond toevallig naast de regisseur en zijn cameraman. Zij waren getuige van de gedenkwaardige apotheose van die avond, namelijk Du van Peter Maffay, meeslepend uitgevoerd door Jan Rot. Het lied werd woord voor woord meegebruld door zo'n vijftienhonderd man. De regisseur keek of-ie water zag branden."
Piep! "En is dat nou cult?"

"Nee schat, dat is retro."
Piep! "Ik kan het eerlijk gezegd niet meer zo goed volgen, gaat het goed daar?"
"Ja schat, prima. Kijk, The Sound of Music was ooit camp maar is nu mainstream. Maar de met afstand allerslechtste Nederlandse film aller tijden, De Zwarte Ruiter uit 1983 is gelukkig nog steeds cult.

En nu ga ik keihard Mississippi van Pussycat draaien."
Piep:"Aha, dat is dus retro."
"Nee liefste, dat is gewoon retegoed!"

© 2021  Martin Mulder
Eindredactie Emilia van Heuven

https://www.youtube.com/watch?v=jZEPIpTpoPs