De GLNK

Een van de grootste nog levende Nederlandse kunstenaars is de uomo universalis Jeroen Krabbé. Niet alleen een award winning acteur, maar tevens schilder en, niet in de laatste plaats, begenadigd presentator. Van de Publieke Omroep krijgt hij dan ook ruim baan én budget om ons, gewone stervelingen, deelgenoot te maken van zijn epische zoektochten naar kunstenaars als Van Gogh, Chagall, Picasso en Gauguin. De Publieke Omroep ligt continu onder vuur: wel of geen amusement? Wel of geen voetbal? Is een salaris van ruim vijf ton voor iemand die heel snel de autocue kan lezen gerechtvaardigd? Moeten oude witte mannen die een quizje presenteren kaltgestellt worden of is hun levenslange ervaring juist reden om ze zo lang mogelijk hun kunstje te laten doen? Allemaal ingewikkelde vragen. Net zo ingewikkeld als ons Nederlandse Publieke Omroepbestel. (Wel eens geprobeerd dit raadselachtige organisme uit te leggen aan een buitenlander? Sterkte!)

Maar dat kunst & cultuur primair tot het takenpakket behoort van de Publieke Omroep (vanaf nu PO) staat buiten kijf. Het valt daarom toe te juichen dat de AvroTros de Grootste nog Levende Nederlandse Kunstenaar (vanaf nu GLNK) bereid heeft gevonden om ons cultuurbarbaren, die matig hebben opgelet op de mavo en nog steeds het verschil niet weten tussen Manet en Monet, uit te leggen waarom Van Gogh zo'n genie was en dat (spoiler!) Gauguin op een afgelegen eiland in de Pacific geveld zou worden door syfilis. (Na geldgebrek de meest bekende kunstenaarsaandoening.)

Manet, Monet? Zoek de verschillen

De GLNK neemt ons in dit programma geduldig mee aan de hand en vertelt met rustige dictie en op charmante wijze (waarbij er regelmatig olijke opmerkingen geplaatst worden richting crew) het verhaal. Dat doet hij professioneel en geraffineerd. Als een soort Hercule Poirot presenteert hij telkens een klein stukje van de legpuzzel opdat wij, aan het einde van de lange, lange zoektocht (zoals gezegd, de PO doet niet moeilijk over reis- en verblijfskosten naar verre oorden), ten slotte het hele plaatje gaan zien en de kunstenaar in kwestie na al die jaren van onwetendheid nú pas in volle glorie kunnen waarderen. 

De GLNK, zo luidt soms de valse kritiek van enkele tv-recensenten, is een tikje pedant en nogal verguld met zichzelf. Eigenschappen die kwaad bloed zetten bij hen die niet begiftigd zijn met een dergelijk vocabulaire, bravoure en panache. Pure jaloezie natuurlijk. Zo was daar, lang geleden al, de vileine getuigenis van een presentator van een succesvol programma over glitter en glamour in Nederland. We noemen hem GJD.

Toen deze de GLNK tegenkwam bij de slager in de Van Baerlestraat vroeg GJD, belangstelling veinzend: "Hallo buurman, gaat het weer een beetje?" Waarop de GLNK antwoordde: "Weet je GJ, het is allemaal zó onwerkelijk, eergisteren stond ik nog in New York met mijn goede vriendin Barbra Streisand op de set en nu sta ik hier weer gewoon met jou bij de slager..."

De meest recente editie van de serie gaat over Frida Kahlo. En dat werd tijd. Na al die witte mannen moest er nu een vrouwelijke kunstenaar komen. (Of kunstenares? Wij zijn hier op de redactie, ondanks alle nieuwe richtlijnen, nog steeds in verwarring.) De keuze voor Kahlo was onvermijdelijk: ze was vrouw, licht getint, hield van zowel mannen als vrouwen en ze maakte kleurrijke, niet aanstootgevende kunst die het goed doet in de gangen van een Fletcher Hotel, in de glossy pagina's van de Libelle en op koffiemokken. Last but not least, onze geliefde koningin is óók liefhebber. 

Ook bij de speurtocht naar de Mensch en tragedie achter Frida kan de GLNK weer volop putten uit zijn acteursgereedschapskist. Bewondering, duiding, verbazing, scherpzinnigheid en een snufje humor. Al deze ingrediënten worden zorgvuldig gedoseerd. Maar zelfs de GLNK is gebonden aan de onverbiddelijke lengte en het tijdslot van het format. Het programma moet helaas tot veertig minuten worden teruggesneden. Kill your darlings is het in gewapend beton gegoten motto waartegen, waar ook ter wereld, regisseurs en programmamakers in elke montagekamer hardhandig hun tenen stoten. Als pleister op de wonde is daar de geniale en creatieve oplossing die in de muziekwereld een outtake heet. Boze tongen noemen dit in goed Nederlands "uitmelken". Maar laten we blij zijn dat er niets verloren gaat. Zo zijn bijvoorbeeld alle mislukte, onderbroken, opnieuw begonnen en in slappe lach gesmoorde versies van ontelbare Beatletracks opnieuw uitgebracht. Voor diehard fans van John, Paul, George & Ringo is elke oprisping, hoe melig ook, een pareltje, een goudklompje. De platenmaatschappijen lachen zich ondertussen suf. Ze presenteren hun vondsten alsof ze in een verlaten en uitgeputte goudmijn een nieuwe ader hebben ontdekt. Elk kruimeltje wordt afgestoft, opgepoetst en in een luxe box opnieuw uitgebracht.

 

Goudklompje voor slechts 139,90

Blijkbaar heeft ook de AvroTros gehoor gegeven aan de roep om alle wegens tijdgebrek helaas gesneuvelde outtakes van de GLNK te recyclen. Want nu is er ook, naast de reguliere serie, op zaterdagochtend het format Verder kijken met Krabbé. In deze spin-off zitten de presentator en zijn regisseur heel informeel in het atelier van de GLNK. Zelf woont de artiest aan de "goede" zuidkant van het Vondelpark maar zijn werkplaats bevindt zich, uitermate bohemien, aan de "slechte" noordkant van het park. Daar waar het nog rauw en rafelig is en je op straat nog ongegeneerd kunt rondlopen in je met olieverf besmeurde kunstenaarskloffie. 

Aan de gezellig wiebelende keukentafel worden de kliekjes, eh sorry, vergeten groenten die het net niet hebben gehaald in het echte programma opgewarmd. Via een laptop (hoe inventief!) worden er alsnog een aantal amuses en taartjes opgediend die normaal gesproken voorgoed in de bak "organisch afval" zouden verdwijnen. Kijk, dat is nog eens verantwoord omgaan met publiek geld. Maar ik zou zelfs nog verder willen gaan. Als ervaren tv-pensionado weet ik dat ook bij dit programma weer keuzes zijn gemaakt. En hoe kan ik er zeker van zijn dat niet nét die ene briljante observatie, die allesomvattende analyse van de relatie kunstenaar/kunst/mensheid, voorgoed verloren is gegaan? Ik had gezworen nooit deze vreselijke gemeenplaats te gebruiken maar doe het, voor de goede zaak, toch: wij, als brave belastingplichtigen, hebben recht op ál het materiaal. 

We hebben er tenslotte voor betaald...

© 2022  Martin Mulder
Eindredactie Emilia van Heuven